Ο φόβος φυλάει τα έρμα....

Περί Απειλών

του Ευκλείδη Τσακαλώτου

Τελικά θα πάρουμε την έκτη δόση. Η Μέρκελ, ο Σαρκοζί και οι αξιωματούχοι της Ευρωζώνης μάς βεβαιώνουν ότι θα κάνουν τα πάντα για να μείνουμε εντός του ευρώ, αν βέβαια εφαρμόσουμε πιστά το πρόγραμμα που έχει συμφωνηθεί.

Περιφερειοποιούνται, για την ώρα τουλάχιστον, οι σκέψεις ότι υπάρχει και "σχέδιο Β'" αν δεν συμμορφωθούμε με τις υποδείξεις. Αλλά οι απειλές πιάσανε τόπο, οι κόκκινες γραμμές αποσύρθηκαν και η κυβέρνηση συνεχίζει να διαλύει την κοινωνία χάριν των πιστωτών μας.

Τελικά πόσο αξιόπιστες ήταν οι απειλές; Κατά την άποψη μου, σε έναν ορθολογικό κόσμο πολύ λίγο. Να εξηγηθώ. Όλο το καλοκαίρι, μετά την «τελική» λύση της 21ης Ιουλίου, παρακολουθήσαμε τα χρηματιστήρια να πέφτουν και να δυναμώνουν οι επιθέσεις ενάντια στην Ισπανία, την Ιταλία και τη Γαλλία.

Έντονες επιθέσεις, αλλά όχι εκτός ελέγχου. Αυτό που περιόριζε τους κερδοσκόπους ήταν ότι είχαν να κάνουν με μια νομισματική ένωση και όχι με ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών.

Μετά το φιάσκο του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος (ΕΜΣ), που τινάχτηκε στον αέρα στις αρχές του ενενήντα μετά από αλλεπάλληλες κερδοσκοπικές επιθέσεις, η Γερμανία και η Γαλλία αποφάσισαν ότι μόνο μια νομισματική ένωση θα μπορούσε να αποτελέσει σταθερό σημείο - ένα σφικτό σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, όπως το ΕΜΣ, θα ήταν πάντα ευάλωτο.

Το επιχείρημα ήταν ότι, αφού είναι πολύ πιο δύσκολη η αποχώρηση από μια νομισματική ένωση, θα ήταν πιο εύκολο να εγκατασταθεί επιτέλους μια ζώνη νομισματικής σταθερότητας. Έτσι φθάσαμε στην Ευρωζώνη.

Αν τώρα οι απειλές πραγματοποιούνταν και έφευγε η Ελλάδα από το ευρώ, με μια κίνηση θα είχε μετατραπεί ουσιαστικά η Ευρωζώνη από νομισματική ένωση σε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισορροπιών. Στα μάτια των κερδοσκόπων η πιθανότητα, μετά την έξοδο της Ελλάδας, να φύγει και μια άλλη χώρα θα αυξανόταν τρομερά. Οι πιέσεις σε άλλες χώρες θα ήταν τρομακτικές.

Οι κερδοσκόποι θα κατανοούσαν ότι και μια άλλη χώρα μπορεί να μην αντέξει για πολύ τον φαύλο κύκλο μέτρων λιτότητας - ύφεσης και ότι οι ισχυροί του Βορρά είναι, εν δυνάμει, διατεθειμένοι να αφήσουν αυτή τη χώρα να αποσυρθεί. Και αυτό δεν συνυπολογίζει το κόστος των CDS και τις επιπτώσεις στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, από μια ελληνική αποχώρηση.

Με λίγα λόγια, το τέλος της Ευρωζώνης δεν θα αργούσε πολύ αν πραγματοποιούνταν οι απειλές κατά της Ελλάδας.

Κατά καιρούς, όταν έχω αναπτύξει αυτό το επιχείρημα σε οικονομολόγους και τεχνοκράτες που στηρίζουν την πολιτική της κυβέρνησης, ή τουλάχιστον τη βασική κατεύθυνση, ακούω το εξής επιχείρημα: Μπορεί να είναι έτσι τα πράγματα, αλλά υποτιμώ το πόσο έχουν κουραστεί οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. με την αναξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης και το πόσο δεν μας παίρνουν στα σοβαρά στις διάφορες διαβουλεύσεις που γίνονται. Άρα πρέπει πρώτα να «συμμαζέψουμε» το σπίτι μας και μετά θα δούμε πώς θα διαπραγματευτούμε για κάτι καλύτερο.

Οι απειλές, με λίγα λόγια, θα πιάνουν τόπο όσο εμείς δεν δείχνουμε ένα άλλο πρόσωπο.

Το πρόβλημα με αυτή την επιχειρηματολογία είναι ότι υποθέτει πως η διαπραγμάτευση μπορεί να γίνει μόνο εντός συγκεκριμένου πλαισίου. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στην ουσία ποτέ δεν μπόρεσε να διαπραγματευτεί στα σοβαρά γιατί συμμερίζεται το βασικό ιδεολογικό οπλοστάσιο που κυριαρχεί στην Ευρωζώνη.

Καμιά φορά η κυβέρνηση μπορεί να επικαλείται ότι δεν είχε άλλους πόρους και ότι πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να βγούμε το ταχύτερο από το Μνημόνιο, υπονοώντας, με αυτόν τον τρόπο, ότι μετά θα μπορούμε να χαράξουμε μια άλλη πορεία.

Αλλά τις πιο πολλές φορές μιλάει για τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να τις κάνουμε έτσι κι αλλιώς. Αυτή η αμφισημία δεν αποτελεί έδαφος για σοβαρές διαπραγματεύσεις.

Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο, σε παγκόσμια κλίμακα, δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αλλά, επειδή τα άτομα έχουν την τάση να πιστεύουν τις ιδεοληψίες τους, είχαμε ρυθμούς δανεισμού πριν από το 2008 πολύ μεγαλύτερους από αυτόν που θα δικαιολογούσαν οι ρυθμοί ανάπτυξης.

Μετά το 2008 οι ρυθμοί ανάπτυξης έχουν πέσει στο ναδίρ και έτσι καταλαβαίνουμε γιατί υπάρχει ένα παγκόσμιο πρόβλημα χρέους. Το ζήτημα είναι ποιος θα το πληρώσει.

Σε αυτό το ερώτημα η κυβέρνηση φαίνεται ότι, από την πρώτη στιγμή, απέκλεισε τους πιστωτές μας και τους πλούσιους. Και γι' αυτό το ΠΑΣΟΚ δεν έδειξε το παραμικρό ενδιαφέρον να κινητοποιήσει κοινωνικές δυνάμεις για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική ικανότητά της. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο οι απειλές των άλλων πάντα θα πιάνουν, είτε είναι αξιόπιστες είτε δεν είναι.

O Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Αναδημοσίευση από την Κυριακάτικη Αυγή

πηγή: tvxs