βρίσκοντας και κάνοντας

Γιατί μαμά να είναι τόσο μαλάκες? (η τρόικα και το ΔΝΤ)

2012.10.16 

Ο τελευταίος μήνας έχει αφιερωθεί (όσον αφορά στην ελληνική κρίση), στο αυτομαστίγωμα του ΔΝΤ και της τρόικα. Οιμέ λένε κάναμε (εδώ μια ελληνική εκδοχή) λάθος στους υπολογισμούς μας, ακολουθήσαμε παλιά μοντέλα, οι υποθέσεις μας ήταν εν γένη εκτός κλίματος.

Και σε αυτό το νέο σκηνικό του αυτομαστιγώματος ο σαμαράς έχει μείνει να ακολουθεί το παλιό σενάριο, αν και η λέξη το ακολουθεί είναι μάλλον ένας ευφημισμός από τη στιγμή που το πιο προβεβλημένο έργο της κυβέρνησης είναι το σδιτ μεταξύ αστυνομίας και χαχάνων, για τα οποία κάποιος ξέθαψε τις γλυκούλικες πρακτικές male bonding στις οποίες επιδίδονται τα χρυσά μου (βάστα καημένη κλεφτουριά).

Λέτε ξαφνικά το δντ να είδε το φως το αληθινό? Λέτε μετά από 4 χρόνια να πήραν χαμπάρι αυτό που ο τελευταίος τροχός του ίντερνετ σαν και του λόγου μου έλεγε, πως τελικά είναι καραγκιόζηδες?

Η απάντηση είναι και ναι και όχι. Το δντ όπως συχνά έχουμε πει, ήταν ένας οργανισμός που μετά την ασιατική κρίση του 1997 είχε βυθιστεί στην ανυποληψία. Ήρθε και το 2000 η κρίση στην αργεντινή και οι αποκαλύψεις του στίγκλιτς και το γλυκό έδεσε. Μέχρι που ο οργανισμός ασχολήθηκε με την ευρώπη το 2009, οι βασικοί πελάτες που του είχαν απομείνει ήταν η τουρκία και το πακιστάν, δύο παλιοί αμερικανοτραφείς δορυφόροι και η πρώτη έψαχνε κι αυτή τρόπο να απαγκιστρωθεί.

Ταυτόχρονα όμως το δντ ήταν ένας οργανισμός που βάσιζε τις πρακτικές του στους απαράβατους νόμους της οικονομίας, που οι οικονομολόγοι μας έχουν αποκαλύψει σαν τον μωησή σε πλάκες. Αν λοιπόν τα σκατώνει τόσο μεγαλειωδώς, πάει να πει ότι κάτι προβληματικό υπάρχει στους νόμους της νευτώνειας οικονομίας. Κι αυτό φυσικά είναι αδύνατο. Έτσι ξεκινάει μια περίεργη διαδικασία damage control που κάπου την έχουμε ξαναδεί.

Όταν η perrier αποφάσισε να λανσάρει το νέο εμφιαλωμένο νερό με γεύση βενζόλιο στις αρχές της δεκαετίας του 90, τα πράγματα σκούρυναν απότομα για την εταιρία. Ο δωρεάν καρκίνος που έδιναν με κάθε μπουκάλι δεν είχε ακριβώς μεγάλη επιτυχία. Για να διασκεδάσουν αυτό το φιάσκο, αγόρασαν τις υπηρεσίες του enfant terrible της γαλλικής διαφήμισης jacques séguéla. Αυτός ο πανέξυπνος διαφημιστής λοιπόν έπρεπε να βρει έναν τρόπο να γλυτώσει την εταιρία από τα σκατά. Κι έκανε μια κίνηση που μέχρι τότε θεωρούνταν το μεγάλο no-no στην εταιρική επικοινωνία ισοδύναμο μόνο με τη χρεοκοπία. Βγήκε και είπε συγνώμη*.

Οι εταιρίες, όντας το πιο διάσημο παιδί του καπιταλισμού, θεωρούνταν ο ορισμός του ορθολογισμού, το πιο αποτελεσματικό μέσο της μεταφυσικής έννοιας της προόδου. Το να βγει μια εταιρία και να παραδεχθεί το λάθος της, ήταν σαν να έβγαινε ο πάπας και να παραδεχόταν πως δεν είναι εναντίων του σεξ μεταξύ αντρών αφού τόσοι και τόσοι κληρικοί το εξασκούν. (τώρα που το σκέφτομαι παπάδες, χάχανα, χμμ γιατί δεν τα έχουμε καλέσει αυτά τα παιδιά σ’ ένα play party?)

Κι όμως η καμπάνια του σεγκελά μ’ένα μπουκάλι περιέ που δάκρυζε ήταν πετυχημένη κι αυτό έθεσε ένα νέο παράδειγμα στην εταιρική επικοινωνία που αντέγραψαν αμέσως οι πάντες.

*για τους αθεράπευτους κομουνίζοντες υπήρχε και η μεγάλη στροφή του χρουτσέφ από το σταλινικό προτσές, αλλά στη σοβιετία η “αυτοκριτική” είχε πάρει ήδη χρόνια πριν, πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτό που συνήθως εννοούμε με τη λέξη κι είχε γίνει ένα μεταφορικό orwell speak. 

Από τότε που βγήκε η συγνώμη.

Κάπως έτσι από το 90 και μετά, κάθε φορά που συνέβαινε μια χοντράδα, έβλεπες τα χρυσά αγόρια να βγαίνουν αμέσως φορώντας το πιο αθώο και ένοχο βλέμμα τους ταυτόχρονα και να λένε συγνώμη και ξανά συγνώμη. Ήταν ένα μάθημα που γρήγορα επεκτάθηκε και στην πολιτική, είτε αφορούσε τα χυμένα φορέματα του κλίντον, είτε αφορούσε μερικά νεκρά μαυριδερά σημιτικά παλαιστινιακά μωρά στη γάζα. Το σενάριο πήγαινε κάπως έτσι. Είμαστε πολύ γαμάτοι, αλλά είμαστε και άνθρωποι. Και επειδή ουδείς αναμάρτητος σας ζητάμε συγνώμη. Θα βάλουμε τα δυνατά μας για να μην επαναληφθεί.

Όμως καθώς το δντ ήταν ο εκπρόσωπος της φυσικής τεχνοκρατικής τάξης πραγμάτων στη γη, πως είναι δυνατό να σφάλλει? Η πρώτη φορά που το δντ ζήτησε συγνώμη ήταν στα απότοκα της ασιατικής κρίσης. Τότε που όποια χώρα ακολούθησε τις συμβουλές τους βυθίστηκε, κι όποια χώρα έκανε ακριβώς τα αντίθετα βγήκε γρήγορα από την κρίση. Η επόμενη φορά που το δντ παραδέχθηκε πως έσφαλε ήταν στα απότοκα της αργεντίνικης κρίσης, διότι 6 μήνες πριν την αργεντινή κατάρρευση, το δντ βεβαίωνε πως όλα βαίνουν καλώς στη χώρα.

Δεν είναι καθόλου παράλογο λοιπόν πως σήμερα το δντ βγαίνει και κάνει την “αυτοκριτική” του για την ελλάδα. Διότι όλο αυτό βασίζεται στην ίδια διαδικασία damage control. Και δώστε βάση λίγο για το πως λειτουργεί αυτή:

Για αρχή δεν υπάρχει τίποτα λάθος στις βασικές παραδοχές του κόσμου. Ο ήλιος γυρίζει γύρω από τη γη, η γη είναι επίπεδη αν και μερικές φορές μας φαίνεται κυρτή και η οικονομία της αγοράς είναι ο μόνος δρόμος προς τη σωτηρία των ψυχών μας. Αν λοιπόν τα έχουμε καταλάβει όλα σωστά πως γίνεται να τα σκατώνουμε? Εδώ λοιπόν μπαίνουν οι λεπτομέρειες. Το ότι η γη είναι επίπεδη είναι δεδομένο, αυτό που κάναμε λάθος είναι διάφορα συμπεράσματα που βγάζουμε από αυτή την παγκόσμια σταθερά. Διότι είμαστε επιστήμονες και αν φτάνουμε σε λάθος συμπεράσματα δεν φταίνε τα αξιώματά μας αλλά κάποια πατάτα στη διαδικασία. Είμαστε τρομερά λυπημένοι για τα λάθη μας αλλά θα κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να τα διορθώσουμε.

Και τι καλύτερο σε αυτή την περίπτωση από το να κατηγορήσεις ένα μοντέλο. Στην περίπτωση της αργεντινής το είχαν ρίξει σε μερικές λεπτομέρειες της πολιτικής τους και στην ενγενή εξαπλωμένη διαφθορά του αργεντίνικου κρατικού μηχανισμού. Την ίδια διαφθορά που είχαν χρησιμοποιήσει την προηγούμενη δεκαετία για το φιλόδοξο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων. Ο στίγκλιτς τους ξεμπρόστιασε τότε λέγοντας πως η χρησιμοποίηση μιας διεφθαρμένης πολιτικής και επιχειρηματικής τάξης είναι το βασικό μοτίβο που δουλεύει το δντ και η παγκόσμια τράπεζα, αλλά το 2002 ο στίγκλιτς ήταν ένα πρώην στέλεχος ελαφρά παρανοϊκούλι που έλεγε διάφορες βλακίες.

Αυτή τη φορά το φταίξιμο πήγε σε έναν λάθος πολλαπλασιαστή. Δηλαδή να ρε παιδιά κάναμε έναν λάθος πολαπλασσιασμό και το σύστημα πήγε κατά διαόλου. Τώρα που το μάθαμε δεν θα το ξανακάνουμε. Οπότε σας προσφέρουμε την ειλικρινή μας συγνώμη και ζητάμε μια ακόμα ευκαιρία να τα κάνουμε όλα σωστά.

Το LTCM.

Το LTCM ήταν ένα μεγάλο σκάνδαλο που συνέβη στις ΗΠΑ το 1998 και θάφτηκε πολύ γρήγορα γιατί δεν συνέφερε, διότι το LTCM αντιπροσώπευε τον πρόγονο του μοντέλου που ήθελαν να εξαπλωθεί (και εξαπλώθηκε) την επόμενη δεκαετία. Επρόκειτο για ένα είδος hedge fund που δεν θα προσπαθούσε να ξεγελάσει την αγορά σαν την αλεπού τον σόρος, αλλά θα έπαιζε με τις καλύτερες δυνατές των γνώσεων που έχουμε για τον κόσμο. Μοντέλα επί μοντέλων, ανώτερα μαθηματικά, υπερυπολογιστές και μερικά νόμπελ που είχε στο παλμαρέ του, εξασφάλιζαν πως το LTCM θα ήταν το ασφαλέστερο και γιαυτό επωφελέστερο fund του κόσμου. Η πιθανότητα να πάει κάτι στραβά με τις ανεπτυγμένες στρατηγικές του είχε υπολογιστεί μαθηματικά (δηλαδή απολύτως βέβαια) σε μία πιθανότητα στο δισεκατομμύριο, σαν την πιθανότητα να πετύχει ένας κομήτης τη γη. Σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά? 

Ο κομήτης δυστυχώς έφτασε πολύ γρήγορα. Το φθινόπωρο του 1998, η ρωσική κυβέρνηση κήρυξε στάση πληρωμών στα ομόλογα της και το LTCM κατέρρευσε. Καθώς όμως το μοντέλο του LTCM προοριζόταν για να γίνει το μοντέλο της επόμενης δεκαετίας, οι 4 από τις 5 μεγάλες επενδυτικές τράπεζες των ηπα μαζεύτηκαν σ’ ένα δωμάτιο, έβαλαν το χέρι στην τσέπη και το έσωσαν, θεωρώντας πως με αυτόν τον τρόπο σώζουν το επιχειρηματικό μοντέλο παραγωγής κερδών του μέλλοντος. Και είχαν δίκιο. Η μοναδική εταιρία που δεν έβαλε το χέρι στην τσέπη ήταν η bear sterns κάτι που θεωρήθηκε unsportsmanlike από τους υπόλοιπους. Η εγωιστική φαντασίωση ότι ο καθένας πρέπει να σώζει τον εαυτό του, είναι για τους ηλίθιους που κυβερνάμε κι όχι για τα μεγάλα παιδιά. Και αυτή η εγωιστική συμπεριφορά ακολουθούσε τη φήμη της, μέχρι τον φλεβάρη του 2008 όπου έγινε η πρώτη μεγάλη τράπεζα που κατέρρευσε σε αυτό που αργότερα (τον σεπτέμβρη του ίδιου έτους) θα βλέπαμε πως θα γινόταν το μεγάλο ξεκαθάρισμα ή η νύχτα των μεγάλων μαχαιριών της επενδυτικής τραπεζικής των ηπα. Λίγοι έκρυβαν πως η bear sterns δεν σώθηκε από τους υπόλοιπους ακριβώς διότι δεν συμμετείχε σε εκείνο το σημαδιακό γεγονός του 1998. Αν αφήνονταν ελεύθεροι να εκφράσουν τα συναισθήματά τους τα αγόρια θα έγραφαν ένα μεγάλο “Remeber LTCM” πάνω από τον τάφο της bear sterns.

Για την συμπλήρωση της ιστορίας τα αγόρια που έφτιαξαν το ltcm συνέχισαν την καριέρα τους την επόμενη δεκαετία. Θα ήταν άδικο άλλωστε για κάτι τέτοιους πρωτοπόρους να μείνουν έξω από το πάρτι που πρώτοι αυτοί έστησαν ως αφήγηση. Με τα νέα δεδομένα και την εμπειρία τους από το φιάσκο του LTCM, αυτή τη φορά θα τα κατάφερναν καλύτερα (κατέρρευσαν το 2008 αν θυμάμαι καλά και όπως φαντάζεστε κι εσείς). Όμως ολόκληρη η “βιομηχανία” του FIRE (finance, insurance, real estate) ακολούθησε το δρόμο τους. Ο αλογοσκούφης αγόραζε “σίγουρα” δομημένα ομόλογα και η lehman brothers κατέθετε πατέντες για την πρόβλεψη των κερδών και των απωλειών στις αγορές (ένα χρόνο ακριβώς πριν την κατάρρευσή της), η goldman sachs με τον paulson, πούλαγαν σε γερμανούς επενδυτές σίγουρες επενδύσεις στην κτηματαγορά των ηπα και την ίδια στιγμή έπαιρναν την αντίθετη θέση και όλα τα υπόλοιπα κόλπα που συνέθεσαν το τέλος της ιστορίας.

Οπότε η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου είναι σχετικά απλή. Ναι είναι μαλάκες για όλα αυτά που λένε και προβλέπουν, αλλά αρκετά έξυπνοι για να κερδίζουν πολλά πολλά χρήματα από τη διαδικασία. Που για τον φιλελευθερισμό είναι το μοναδικό πραγματικό μέτρο σύγκρισης της αξίας τους ανθρώπου. Και σε αυτό οι έλληνες τραπεζίτες (του προβόπουλου συμπεριλαμβανομένου) δεν έμειναν ποτέ πίσω. Συνεχίζουν να παίρνουν τα δυσθεώρητα μπόνους τους, συνεχίζουν να κρατούν τις θέσεις τους και συνεχίζουν να νιώθουν την ισχύ της εξουσίας.

Και η απάντηση γιατί συμβαίνει αυτό είναι αρκετά απλή. Γιατί τους επιτρέπουμε να το κάνουν. Άλλωστε ένα νόμπελ οικονομίας είναι πάντα ένα νόμπελ ε?

πηγή: τέκι