Ο Slavoj Žižek για την Ευρώπη, την Ελλάδα, τις εκλογές και τον ΣΥΡΙΖΑ

ΣΩΣΤΕ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ "ΣΩΤΗΡΕΣ"

Ο Σλαβόϊ Ζίζεκ για την Ευρώπη και τους Έλληνες

25 May 2012

Φανταστείτε μια σκηνή από μια δυσοίωνη ταινία που περιγράφει την κοινωνία μας στο εγγύς μέλλον. Ένστολοι φρουροί, περιπολικά, σε μισοάδειους δρόμους στο κέντρο της πόλης τη νύχτα, να κυνηγούν μετανάστες και εγκληματίες. Εκείνοι που συλλαμβάνονται, κακοποιούνται. Αυτό που φαίνεται σαν μια ευφάνταστη εικόνα του Χόλιγουντ είναι μια πραγματικότητα στην Ελλάδα του σήμερα. Τη νύχτα, μαυροντυμένοι οπαδοί της φασιστικής, νεοναζιστικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή - η οποία κέρδισε το 7% των ψήφων στις τελευταίες εκλογές και όπως λέγεται είχε την υποστήριξη από το 50% της αθηναϊκής αστυνομίας - περιπολούν στους δρόμους και ξυλοκοπούν κάθε μετανάστη που βρίσκουν: Αφγανούς, Πακιστανούς, Αλγερινούς. Έτσι «αμύνεται» η Ευρώπη την άνοιξη του 2012.

[...]

Αλλά στην Ελλάδα αυτοί οι κυνηγοί των μεταναστών δεν δημιούργησαν το πρόβλημα: είναι και αυτοί ένα υποπροϊόν της αληθινής απειλής, η οποία δεν είναι άλλη από την πολιτική της λιτότητας που έχει προκαλέσει πολλά στην Ελλάδα. Ο επόμενος γύρος των ελληνικών εκλογών θα διεξαχθεί στις 17 Ιουνίου. Η ηγεσία της Ευρώπης μας προειδοποιεί ότι οι εκλογές αυτές είναι ζωτικής σημασίας: όχι μόνο η μοίρα της Ελλάδας, αλλά ίσως η μοίρα ολόκληρης της Ευρώπης είναι σε μια εύθραυστη ισορροπία. Το ένα αποτέλεσμα – το «σωστό» όπως υποστηρίζουν - θα επιτρέψει την επίπονη αλλά αναγκαία διαδικασία της ανάκαμψης μέσω μιας λιτότητας που θα συνεχιστεί. Το άλλο αποτέλεσμα - αν ο ΣΥΡΙΖΑ κόμμα της «ακροαριστεράς» νικήσει - θα είναι μια ψήφος για το χάος, το τέλος του (ευρωπαϊκού) κόσμου όπως τον ξέρουμε.

Οι Κασσάνδρες έχουν δίκιο, αλλά όχι με τον τρόπο που το εννοούν. Οι επικριτές της όλης ευρωπαϊκής στάσης διαμαρτύρονται ότι οι εκλογές δεν προσφέρουν μια πραγματική επιλογή: αντιθέτως πρόκειται για επιλογή μεταξύ της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς των οποίων τα προγράμματα είναι σχεδόν ταυτόσημα. Στις 17 Ιουνίου όμως θα υπάρξει και μια πραγματική επιλογή: το κατεστημένο (Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ) από τη μία πλευρά και ο ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη. Και, όπως συνήθως συμβαίνει όταν μια αληθινή επιλογή είναι διαθέσιμη, το κατεστημένο είναι σε πανικό: «το χάος, η φτώχεια και η βία θα ακολουθήσουν», λένε, «αν επιλέξετε λάθος». Το απλό ενδεχόμενο μιας νίκης του ΣΥΡΙΖΑ φέρεται να έχει στείλει κύματα φόβου στις παγκόσμιες αγορές. Την παράνοια του κατεστημένου τη βιώνουμε καθημερινά: αγορές μιλούν σαν να ήταν πρόσωπα, εκφράζοντας την «ανησυχία» τους για τι θα συμβεί αν οι εκλογές δεν βγάλουν μια κυβέρνηση με εντολή να συνεχιστεί μαζί με ΕΕ-ΔΝΤ το πρόγραμμα δημοσιονομικής λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Οι πολίτες στην Ελλάδα όμως δεν έχουν χρόνο να ανησυχούν για όλα αυτά: έχουν αρκετά για να ανησυχούν στην καθημερινή τους ζωή, η οποία και γίνεται όλο και αθλιότερη, κάτι «αθέατο» στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες.

 Τέτοιες προβλέψεις είναι αυτοεκπληρούμενη προφητεία, αφού προκαλώντας πανικό οδηγούν τα πράγματα στο αποτέλεσμα που θέλουν να αποτρέψουν. Αν κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, το Ευρωπαϊκό κατεστημένο ελπίζει ότι θα μάθουμε με σκληρό τρόπο τι συμβαίνει όταν γίνεται μια προσπάθεια να διακοπεί ο φαύλος κύκλος της αμοιβαίας συνενοχής μεταξύ των τεχνοκρατών των Βρυξελλών και του λαϊκισμού κατά των μεταναστών. Γι 'αυτό ο Αλέξης Τσίπρας, ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, διευκρίνισε σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι η πρώτη του προτεραιότητα, εφόσον κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, θα είναι να αντισταθμίσει τον πανικό: «Ο λαός θα νικήσει το φόβο. Δεν θα υποκύψει στον εκβιασμό». Στον ΣΥΡΙΖΑ έχουν μια σχεδόν αδύνατη αποστολή.. Με τη φωνή της λογικής και όχι αυτή της ακροαριστερής «τρέλας», θα πρέπει να μιλήσει παντού ενάντια στην τρέλα της ιδεολογίας της Αγοράς. Δείχνουν να είναι σε ετοιμότητα να αναλάβουν, έχοντας υπερνικήσει τον περίφημο φόβο της Αριστεράς να αναλάβει εξουσία. Έχουν το θάρρος να καθαρίσουν το χάος που δημιουργήθηκε από άλλους. Θα χρειαστεί να λειτουργήσουν εξαιρετικά μεταξύ ιδεολογίας και πραγματισμού, μεταξύ των δημοκρατικών δεσμεύσεων και της ετοιμότητας για γρήγορη και αποφασιστική δράση, όπου χρειάζεται. Αν θέλουν να έχουν ακόμη και μια ελάχιστη πιθανότητα επιτυχίας, θα χρειαστούν μια πανευρωπαϊκή εκδήλωση αλληλεγγύης: όχι μόνο αξιοπρεπή μεταχείριση από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και πιο δημιουργικές ιδέες, όπως η προώθηση της αλληλεγγύης στον τουρισμό αυτό το καλοκαίρι.

Στο Notes towards the Definition of Culture, ο T.S. Eliot παρατήρησε ότι υπάρχουν στιγμές που η μόνη επιλογή είναι μεταξύ της αίρεσης και της μη-πίστης - όταν δηλαδή, ο μόνος τρόπος για να κρατηθεί ζωντανό το θρησκευτικό δόγμα, είναι να διασπαστεί. Αυτή είναι η κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα. Μόνο μια νέα «αίρεση» - εκπροσωπούμενη αυτή τη στιγμή από τον ΣΥΡΙΖΑ - μπορεί να σώσει ό,τι αξίζει να σωθεί από την Ευρωπαϊκή κληρονομιά: τη δημοκρατία, την εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, την ισότητα κλπ. Η Ευρώπη που θα προκύψει για όλους μας αν ο ΣΥΡΙΖΑ αποτύχει, θα είναι μια «Ευρώπη με ασιατικές αξίες » - η οποία, φυσικά, δεν θα προκύψει από την Ασία, αλλά από την τάση του σύγχρονου καπιταλισμού να αναστείλει τη δημοκρατία.

Εδώ είναι το παράδοξο που στηρίζει την «ελεύθερη ψήφο» στις δημοκρατικές κοινωνίες: κάποιος είναι ελεύθερος να επιλέξει, υπό την προϋπόθεση ότι κάνει τη σωστή επιλογή. Γι'αυτό και όταν γίνει η "λανθασμένη" επιλογή (όπως όταν η Ιρλανδία απέρριψε το σύνταγμα της ΕΕ), η επιλογή αυτή αντιμετωπίζεται ως ένα λάθος και το κατεστημένο απαιτεί αμέσως να επαναληφθεί η «δημοκρατική» διαδικασία ώστε το λάθος να διορθωθεί. Όταν ο Γιώργος Παπανδρέου, ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, πρότεινε ένα δημοψήφισμα για τη συμφωνία του σχεδίου διάσωσης της ευρωζώνης στο τέλος του περασμένου έτους, το δημοψήφισμα αυτό απορρίφθηκε ως λάθος επιλογή.

Υπάρχουν δύο βασικές ιστορίες για την ελληνική κρίση στα μέσα ενημέρωσης: η γερμανική-ευρωπαϊκή ιστορία (ο Έλληνας είναι ανεύθυνος, τεμπέλης, ζει με τα λεφτά των άλλων, φοροδιαφεύγει κλπ, και πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο και να διδαχθεί δημοσιονομική πειθαρχία) και η Ελληνική ιστορία (η εθνική μας κυριαρχία απειλείται από την νεοφιλελεύθερη τεχνοκρατία που επιβάλλεται από τις Βρυξέλλες). Τώρα πια που έχει καταστεί αδύνατο να αγνοούνται τα δεινά του ελληνικού λαού, μια τρίτη ιστορία έχει προκύψει: οι Έλληνες τώρα δείχνουν να είναι θύματα που έχουν ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια, λες και κάποιος πόλεμος ή κάποια φυσική καταστροφή έπληξε τη χώρα τους. Ενώ και οι τρεις ιστορίες είναι ψεύτικες, η τρίτη είναι αναμφισβήτητα η πιο αηδιαστική. Οι Έλληνες δεν είναι παθητικά θύματα: είναι σε πόλεμο με το ευρωπαϊκό οικονομικό κατεστημένο και αυτό που χρειάζεται είναι η αλληλεγγύη στον αγώνα τους, γιατί είναι και δικός μας αγώνας.

Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Είναι ένα από τα κύρια πεδία δοκιμής ενός νέου κοινωνικο-οικονομικού μοντέλου μιας δυνητικά απεριόριστης εφαρμογής: μια τεχνοκρατία χωρίς πολιτική, στην οποία οι τραπεζίτες και άλλοι εμπειρογνώμονες θα έχουν τη δυνατότητα να κατεδαφίσουν τη δημοκρατία. Με τη σωτηρία (απαλλαγή) της Ελλάδας από τους αυτοαποκαλούμενους «σωτήρες» της, θα σωθεί και η ίδια η Ευρώπη.

το άρθρο του στο London Review of Books